مدلسازی توزیع زمانی- مکانی بارش تگرگ در شمالغرب کشور و بررسی خسارات وارده به محصولات کشاورزی

تگرگ یکی از انواع بارندگی می باشد که محصول حرکت همرفت عمودی شدید هوا است که گاهی با وقوع طوفانهای تندری همراه است. عنصر اقلیمی تگرگ می تواند به محصولات زراعی آسیب های جدی وارد آورد که میزان آنها بسته به ویژگی مکانهای جغرافیائی، نوع محصول، اندازه و شدت رگبارها و مراحل فنولوژیکی گیاه متفاوت می نماید. در این پژوهش منطقه شمال غرب ایران بدلیل دارا بودن ویژگیهای خاص طبیعی از جمله قرار گرفتن در مسیر حرکت سامانه های جوی و وجود واحدهای توپوگرافیک متنوع، بعنوان یک واحد مطالعاتی انتخاب شده است. در این منطقه همه ساله در فصول گرم سال می توان شاهد ظهور و گسترش انواع سامانه های تندری و بارشهای ناشی از آن بود. در این پژوهش ابتدا احتمال بارش تگرگ در ماههای مختلف سال بر اساس داده های آماری 19 ایستگاه سینوپتیک منطقه شمالغرب کشور با روش توزیع احتمالاتی گسسته پواسون برای هر ایستگاه محاسبه و سپس نتایج به محیط gis منتقل شد، در این محیط با روش درون یابی spline نقشه پهنه بندی احتمال وقوع تگرگ در ماههای مختلف سال تهیه گردید. در مرحله بعد، با همپوشانی نقشه های مذکور به روش همپوشانی وزنی ، نقشه رتبه بندی ایستگاههای منطقه بر اساس احتمال وقوع تگرگ استخراج گردید. نتایج حاصل عبارتند از: الف) پدیده تگرگ در تمامی ایستگاههای منطقه می تواند حادث شود. ب) وقوع این پدیده در تعدادی از ایستگاه ها از روند صعودی و در تعداد دیگر نیز از روند نزولی برخوردار است، پ) ماههای مه، آوریل و مارس به ترتیب دارای بالاترین احتمال بارش تگرگ هستند و بقیه ماهها از احتمال بارش ضعیف و جزئی برخوردار می باشند. ج) در طول دوره آماری نازلترین بارش تگرگ و کمترین احتمال بارش به ترتیب در سه ماه اوت، سپتامبر و ژوئیه رخ داده است. د) ایستگاههای مراغه، سردشت، تبریز و خلخال به ترتیب با بالاترین احتمال وقوع تگرگ در طول سال شناخته شدند. ج) ایستگاههای پارس آباد، جلفا، آستارا، خوی، مهاباد و پیرانشهر به ترتیب مناطقی هستند که دارای کمترین احتمال بارش تگرگ در طول سال هستند. خ) احتمال بارش تگرگ ماههای سال همبستگی ضعیف و جزئی با پارامترهای جغرافیایی دارد. و) احتمال بارش سالانه ایستگاههای منطقه، با ارتفاع ایستگاهها دارای همبستگی بالایی هست. ی) آمار سالانه اکثر ایستگاههای منطقه 67 درصد با توزیع احتمالاتی پواسون برازش دارند بطوریکه آمار شش ایستگاه خوی، اهر، تبریز، ارومیه، تکاب و زنجان 100 درصد با توزیع پواسون برازش شدند و فقط ایستگاه پارس آباد با 33 درصد از کمترین برازش برخوردار است.